مدت زمان لازم برای مطالعه: 6 دقیقه

هوش کلامی چیست؟

همۀ ما انسان‌ها چند ماه پس از تولد به آهستگی صحبت‌کردن را می‌آموزیم و رفته‌رفته باوجود اشتباهات ریز و درشت به زبان مادری مسلط می‌شویم. Linguistic Intelligence یا هوش کلامی یعنی استفاده از زبان و کلمات در درست‌ترین حالت. شاید از نظر شما هوش کلامی امری بدیهی باشد اما واقعیت این است که بسیاری از ما در زمینۀ هوش کلامی دچار ضعف هستیم که خوشبختانه امروزه متدهایی بسیار کاربردی برای تقویت این نوع هوش تعیین شده‌اند.

این که فرد در هر صحبت‌هایش از چه واژگانی استفاده کند و جمله‌بندی‌هایش به چه صورتی باشد در هر موقعیتی متفاوت است. کسی که بتواند به تشخیص خوبی در این امر برسد، عموماً در مذاکراتش پیروز است و مسیر موفقیتش هموارتر است. این که چطور به چنین موفقیتی دست یابیم نیازمند مهارتی است که به آن مهارت فن بیان می‌گویند. امروزه تأکید بر آموزش فن بیان بیش از گذشته است و می‌توان گفت که هوش کلامی پیش‌نیاز فن بیان است. افرادی که هوش کلامی خود را پرورش داده‌اند یا از پایه در آن قوی هستند، می‌توانند به پرورش فن بیان خود بپردازند.

در کنار هوش کلامی، هوش دیگری وجود دارد که امروزه در کنار انواع هوش‌ها درجۀ اهمیت زیادی را به خود اختصاص است. نام این هوش، هوش اجتماعی است. امروزه یکی از روش‌های استعدادیابی افراد، سنجش هوش اجتماعی آن‌ها در نوجوانی است. کسانی که از این نظر باهوشند، می‌توانند موقعیت‌های خوبی در اجتماع برای خود ایجاد کنند. حال باید دید هوش اجتماعی چیست:

هوش اجتماعی چیست؟

در هوش اجتماعی آنچه اهمیت دارد نوع روابط افراد با یکدیگر است. مثال واضح این است که اگر کسی در جمعی تازه، به‌راحتی با دیگران ارتباط برقرار کند، هوش اجتماعی خوبی دارد.

شاید برایتان این سؤال ایجاد شود که چگونه می‌توانیم میزان هوش کلامی خود را بسنجیم. در سنین کودکی و قبل از ورود کودک به مدرسه، از او انواع تست‌های حاوی سنجش هوش کلامی به عمل می‌آید و کودکان از این نظر دسته‌بندی می‌شوند؛ اما در بزرگسالی شاید نتوان از روی ظاهر قضاوت کرد و معیار خاصی برای اندازه‌گیری میزان هوش کلامی یک نفر در نظر گرفت.

صحبت با افراد تا حدودی اثبات می‌کند که هوش کلامی آن‌ها در چه حدی است. در موقعیت‌های مختلف این هوش ممکن است خود را کمتر یا بیشتر نشان دهد. مثلاً یک دانشجو در حین پاسخ‌گویی به سؤال درسی استاد شاید نتواند از شدت استرس کلمات درستی را بیان کند. از چنین نوع صحبتی نمی‌توان قضاوتش کرد و گفت که او هوش کلامی پایینی دارد.

آیا می‌توانیم هوش کلامی خود را افزایش دهیم؟ خبر خوب این است که این امر شدنی است و تمرینات هوش کلامی آن را تقویت می کنند. هر کسی می‌تواند با تمرینات مؤثر، هوش کلامی خود را به سطح مطلوب برساند و به صراحت لهجه برسد.

هوش غیرکلامی چیست؟

هر نوع ارتباطی که بین افراد شکل بگیرد، اما کلام در آن نقشی نداشته باشد، از هوش غیرکلامی سرچشمه گرفته است. هوش غیرکلامی شامل زبان بدن هم می‌شود؛ چون ما در حین نشان‌دادن حالات چهره و دست‌ها و پاهایمان هیچ کلامی بیان نمی‌کنیم؛ اما گاهی بسیاری از پیام‌ها را از همین طریق منتقل می‌کنیم.

از هوش غیرکلامی در سنجش استعداد کودکان هم استفاده می‌شود؛ چراکه تست هوش کلامی برای کودکانی که به زبان بیگانه صحبت می‌کنند یا سواد خواندن و نوشتن ندارند یا به اختلالات یادگیری دچارند، مناسب نیست. برای این کودکان در بیشتر مواقع سؤال‌های تصویری مطرح می‌کنند تا کلام، مانع ارزیابی هوش آن‌ها نشود. سنجشی که به جای کلام بر تصاویر متکی باشد یعنی برپایۀ هوش غیرکلامی بوده است.

انواع هوش کلامی

وقتی نظریۀ هوش ده‌گانۀ گاردنر مطرح شد، او برای هوش کلامی چهار مؤلفۀ اصلی در نظر گرفت.

از نظر او افرادی که این چهار مؤلفه را در حین صحبت به بهترین نحو به کار می‌برند، می‌توانند با دیگران ارتباط مؤثر برقرار کنند و هوش کلامی خوبی دارند. چنین افرادی می‌توانند به حرفه‌‌هایی مشغول شوند که نیاز به صحبت در آن‌ها بیشتر از شغل‌های دیگر است. به طور مثال، معلمان، خبرنگاران، سخنرانان، وکلا، شاعران و هنرپیشگان همواره در طول مدت زمان کاری خود باید بر آنچه می‌گویند مسلط باشند و کلامشان را به بهترین شکل با رعایت صوت و ترتیب و جمله‌بندی درست به کار بگیرند.

این چهار مؤلفه عبارتند از:

1. معناشناسی: اولین مولفۀ مهم در هوش کلامی این است که گوینده، معنای کلماتی را که استفاده می‌کند بداند. وقتی ما معنا را ندانیم، ممکن است نتوانیم به درستی پیاممان را انتقال دهیم و دیگران را دچار کج‌فهمی کنیم. ممکن است کلمه‌ای که استفاده کرده‌ایم معناهای دیگری هم داشته باشد اما ما فقط یک معنای آن را بدانیم و باز هم انتقال پیاممان با مشکل مواجه شود.
2. آواشناسی: لحن ادای کلمات در انتقال مفهوم آن‌ها نقشی مهم ایفا می‌کند. به طور مثال، امروزه که بیشتر مکالمات به صورت چت در فضای مجازی صورت می‌گیرد، در بسیاری از مواقع افراد را دچار سوءبرداشت می‌کند؛ چرا که در نوشتار صوت وجود ندارد و لحن بیان جمله هرگز درک نمی‌شود. در حالت تکلم هم افراد اگر نتوانند آوای کلامشان را تنظیم کنند، ممکن است دیگران پیام درست را دریافت نکنند. این نشان می‌دهد که نیاز است گوینده هوش کلامی خود را پرورش دهد.
3. شناخت دستور زبان: هر زبانی قواعد دستوری خاص خودش را دارد. کودکان که تازه شروع به تکلم می‌کنند عموماً در بیان فعل و فاعل در موقعیت درستش دچار مشکل می‌شوند؛ اما به مرور با گوش‌کردن به نحوۀ صحبت اطرافیان قواعد را ناخودآگاه فرامی‌گیرند. اگر هوش کلامی افراد قوی باشد از این قواعد به بهترین نحو استفاده می‌کنند تا کلامشان تأثیر بیشتری بر مخاطب داشته باشد.
4. کاربرد کلمات: چهارمین مؤلفۀ گاردنر دانستن کاربرد کلمات است. افرادی که هوش کلامی خوبی دارند با علم به این که یک کلمه چند معنا دارد، درهر موقعیتی استفادۀ درستی از آن کلمه می‌کنند و جمله را طوری می‌سازند که شنونده دچار سوءتعبیر نشود.

تمرین افزایش هوش کلامی

هوش کلامی یکی از مهم‌ترین ابزارها برای موفقیت در کار و زندگی است. حتی در آموزش سخنرانی هم همین نوع هوش را تقویت می‌کنند. نکتۀ مثبت مسئله اینجاست که حتی اگر چنین مهارتی ندارید. می‌توانید به کمک چند تمرین ساده آن را در خود پرورش دهید. حال که به اهمیت هوش کلامی پی بردید در اینجا 5 تمرین برای افزایش این مهارت ارائه می‌کنیم:

1. از لغت‌نامه و فرهنگ طیفی کلمات استفاده کنید: فرهنگ لغاتی که در آن کلمات مترادف و متضاد هر لغت وجود دارد هم به شما در بیان کلمات متنوع کمک خواهند کرد. با استفاده از این دو کتاب دیگر دچار فقر واژگانی نخواهید شد و برای انتقال پیام به مخاطب استرس نخواهید داشت.
2. مطالعه کنید: ممکن است راهکار قبلی از نظر عده‌ای ناکارآمد باشد. این دقیقاً مثل یادگیری زبان است. افراد بسیاری از حفظ‌کردن لغت زبان لذت می‌برند اما عدۀ دیگری این روش را کارآمد نمی‌بینند. برای گروه دوم پیشنهاد می‌کنیم که مطالعۀ کتاب‌های مختلف و خوب را در برنامۀ روزانۀ خود قرار دهند.
3. وقایع روزانۀ خود را یادداشت کنید: یک دفتر و خودکار بردارید و هرآنچه دوست دارید، بنویسید. مهم نیست چه می‌نویسید فقط آن‌طور که دوست دارید روزتان را تعریف کنید. حتی اگر می‌خواهید، نوشته‌هایتان را در فضای مجازی منتشر کنید. قانون تمرین این است که آنچه می‌نویسید نباید از قواعد دستوری دور باشد.
4. با کلمات بازی کنید: بازی با کلمات در گذشته فقط برای گروه سنی کودکان طراحی می‌شد اما امروزه این نوع بازی‌ها در میان بزرگسالان هم بسیار محبوب است. یکی از نمونه‌های این بازی‌ها این است که به تعداد حروفی محدود، باید کلمات معنادار بسازید و بازیِ مدام به‌آرامی بر میزان هوش کلامی شما اثر خواهد گذاشت.
5. در میان جمعی که در حال صحبتند شما هم صحبت کنید: جمع‌های دوستانه بهترین محیط برای تمرین و افزایش هوش کلامی است. شما در کنار دوستان اضطراب زیادی ندارید و می‌دانید که حتی اگر اشتباه کنید قرار نیست تاوان سنگینی بدهید؛ بنابراین در هنگام صحبت اعتمادبه‌نفس لازم را دارید.

تقویت هوش کلامی

وقتی هوش کلامی به کمک تکنیک‌های گفته شده تقویت شد، گام بعدی این است که فن بیان خود را پرورش دهید. به این ترتیب در هر مذاکره‌ای که شرکت کنید موقعیت آن مذاکره را تا حد امکان موفقیت‌آمیز و به نفع خود پیش می‌برید. افرادی که در کسب‌و‌کارهایشان موفقیت فراوانی دارند عموماً از هوش کلامی برای انتقال منظورشان بهره‌ می‌برند و با استفادۀ صحیح و به‌جای کلمات مخاطب را به صحبتهای خود جذب می‌کنند. درک عمیق آن‌ها از واژگان کمکشان می‌کند که در رساترین حالت ممکن پیامشان را به مخاطبشان منتقل کنند و این مسئله باعث جذب آن مخاطب می‌شود.

چگونه هوش کلامی را افزایش دهیم؟ هوش کلامی از جمله هوش‌هایی است که انسان می‌تواند آن را تقویت کند. روش‌هایی که در این مقاله به آن‌ها اشاره کردیم در صورتی که به طور مداوم تکرار شود می‌تواند توان افراد در بیان بهترین کلمات و جملات را افزایش دهد. در کنار هوش کلامی، استفاده از فن بیان مناسب و خواندن زبان بدن افراد شما را برای حضور در هر جمعی مجهز می‌کند و می‌توانید با اعتمادبه‌نفس در فرصت‌های مناسب، نظر و عقیدۀ خود را به دور از ترس و نگرانی ابراز کنید.

کلمات کلیدی: هوش کلامی، مهارت هوش کلامی، هوش غیرکلامی، افزایش هوش کلامی، دورۀ تقویت هوش کلامی