چگونه نوک‌زبانی حرف‌زدن را درمان کنیم؟
آموزش فن بیان را می‌توانیم در مجموع به دو فعالیت تقسیم کنیم: اول رفع اختلالات گفتاری و دوم تقویت نقاط قوت گفتار.
بیشتر اختلالات گفتاری ارثی نیستند و کودکان از محیط می‌آموزند چگونه صحبت کنند. یکی از این اختلالات مهم، نوک زبانی صحبت‌کردن است که البته در کودکان بیشتر شنیده می‌شود. اما اینطور نیست که هیچ‌یک از بزرگسالان به آن دچار نباشند. احتمالاً شما هم در اطرافیان خودتان، فردی را می‌شناسید که نوک زبانی صحبت کند یا ممکن است خود شما کم و بیش با آن درگیر باشید.
در مقالۀ پیشِ رو، دلایل نوک زبانی صحبت‌کردن مطرح شده است، سپس راهکارهایی برای رفع آن تشریح شده است و در نهایت به شما می‌گوید چه زمانی نیاز به مراجعه به گفتاردرمان دارید.
توجه داشته باشید که هر چند تمرینات فن بیان به بهبود بسیاری از مشکلات بیانی کمک می‌کند، در برخی موارد، به‌خصوص موارد ساختاری، لازم است به متخصص گفتاردرمان مراجعه کنید تا از آسیب‌های بعدی جلوگیری شود.
تعریف نوک زبانی حرف زدن
لیسپ یا نوک زبانی حرف زدن یک اختلال گفتاری است که بسیاری از مردم آن را به عنوان زدن س می‌شناسند. در این حالت، فرد در تلفظ حروف س، ز، و گاهی اوقات ج، چ، ش، و ژ به چالش می‌خورد. یعنی دقیقاً همان حروفی که واجگاه آن‌ها به اتصالات نوک زبان برمی‌گردد.
دلایل نوک زبانی حرف زدن همیشه مشخص نیست؛ اما تا حد زیادی درمان‌پذیر و بهبودیافتنی است.
مشکلات فک و دندان
حتماً می‌دانید که شکل اندام‌گفتاری شما، با آنچه به عنوان واژه تولید می‌کنید، ارتباط مستقیم دارد! به عنوان مثال کسانی که زبان بزرگتر و پهن‌تر دارند حتما نسبت به دیگران گفتار و بیان متفاوتی خواهند داشت. گاهی اوقات نوک زبانی حرف زدن به دلیل جلوتر یا عقب‌تربودن فک بالا، ایجاد فاصلۀ غیراستاندارد بین دندان‌ها یا شکل فک ایجاد می‌شود. به تصاویر زیر نگاه کنید. در صورتی که این مشکلات ساختاری در دندانپزشکی درمان شوند، به احتمال زیاد مشکل نوک زبانی حرف زدن هم رفع خواهد شد.
مشکلات فک و دندان می‌تواند موجب ایجاد اختلالات گفتاری شود.
اضطراب شدید
امان از اضطراب که تقریباً هیچ مشکلی در دنیا نیست که یک سر آن به تجربۀ این حس نرسد. اضطراب و استرس، اختلالات گفتاری را تشدید می‌کنند. به همین دلیل است که برخی افراد در موقعیت‌های بحرانی، زبانشان به اصطلاح می‌گیرد و دچار لکنت می‌شوند.
خوشبختانه راه‌های بسیاری برای درمان اضطراب وجود دارد. در موارد بسیار شدید، پزشک ممکن است با تجویز برخی داروهای کاهندۀ اضطراب به شما کمک کند.
عدم یادگیری درست و تلفظ صداها از دوران کودکی
مقالۀ مدیریت لهجه را به خاطر دارید؟ حتماً کودکان خردسالِ شیرین زبانی را دیده‌اید که با لهجۀ مثلاً رشتی یا اصفهانی سخن می‌گویند. این امر نشان می‌دهد که سخن‌گفتن شما با تقلید آغاز شده است؛ بنابراین ممکن است تولید صداها را از کودکی به اشتباه آموخته باشید و در اثر تکرار مداوم آن در طی سال‌ها، اکنون با یک اختلال مواجه هستید.
محدودیت دامنه حرکات زبان
همه چیز به حرکات صحیح زبان برمی‌گردد. در صورتی که زبان شما به مثابۀ یک عضله آنقدر ضعیف باشد که نتواند به فرمان دقیق مغز عمل کند، ممکن است دچار این چالش شوید.
مشکلات ارثی و ژنتیکی و عصبی
در برخی افراد هم مشکلات ژنتیکی و ساختاری، مانند ضعف بسیار شدید در عضلات گفتاری، اختلال در عملکرد نورون‌ها یا ابتلا به بیماری‌هایی چون پارکینسون، اوتیسم و … به اختلالات مختلف گفتاری ختم می‌شوند. توجه داشته باشید که در این حالت حتما نیاز به مداخلۀ مستقیم پزشک متخصص گفتار درمان وجود دارد. به عنوان مثال، کودکی ممکن است علاوه بر نوک زبانی حرف زدن در بلعیدن یا کنترل آب دهان هم مشکل داشته باشد. یا یک فرد بزرگسال، با وجود استمرار در تمرینات نتیجه نگیرد و در تولید برخی حروف کاملاً ناتوان بماند.
تمرینات بهبوددهندۀ نوک زبانی حرف زدن
خوشبختانه، نوک زبانی حرف زدن تا حد بسیار زیادی بهبود‌پذیر است. پس معجزۀ تمرین را دست کم نگیرید. باز هم تأکید می‌شود که در صورت نیاز، به پزشک گفتار درمان هم مراجعه کنید تا روند بهبود خود را سرعت ببخشید.
-
اعتماد به نفس خود را از دست ندهید
نوک زبانی حرف زدن بد نیست و نباید باعث شود کسی احساس شرمندگی کند. اگر کودک شما نوک زبانی حرف می‌زند، او را در جمع اصلاح نکنید و مدام به او تذکر ندهید. اگر خودتان نوک زبانی حرف می‌زنید، با نشخوار فکری و مرور هر لحظۀ خود، به اعتماد به نفستان آسیب نزنید. درست است که این یک اختلال است و باید رفع شود؛ اما عزیزان شما، با همین ویژگی شما را دوست دارند و نشستن پای صحبت‌های شما برایشان لذت‌بخش است.
-
تمرینات شنیداری
کتاب‌های صوتی خوب بشنوید. پادکست‌های آموزشی گوش دهید و روی آنچه می‌شنوید تمرکز کنید. می‌توانید گاهی اوقات فایل را روی مکث بگذارید و آخرین جملۀ گوینده را با همان لحن و شیوه بیان کنید. ضبط‌کردن صدای خودتان فراموش نشود.
-
تمرینات تنفسی
تمرینات تنفسی از جمله تنفس صحیح دیافراگمی و کنترل میزان خروج هوای بازدم با تمرینات لیپرول هم کمک‌کننده هستند.
-
تمرین چند مرحله‌ای
عبارات و کلمات دارای گروه هدف را انتخاب کنید. از کلمات دو حرفی آغاز کنید و به‌تدریج طولانی‌تر کنید. به عنوان مثال:
سا سی سو/ چی چو چا
ساز سیب سوپ/ چیز چوب چاپ
ساری سیلو سوسک/ چینی چونه چامه
-
تمرین آینه
مقابل آینه بایستید؛ زبان و دندان را در جایگاه مناسب خود قرار دهید و به صورت ممتد حرف س را تلفظ کنید. مانند آنکه در حال تقلید صدای مار باشید. همین کار را برای حرف ش هم انجام دهید. در تلفظ این حروف، نباید صدای سوت شنیده شود. هچنین نباید صدای ت به گوش برسد و نباید زبان گیر کند.
در حقیقت شما در حال تلاش هستید تا هوایی را که باید از طرفین و جلوی زبان خارج شود، مدیریت کنید.
-
جملات زبان‌ورز
دقیقاً روی همان نقطه دست بگذارید که احساس ضعف می‌کنید و خود را به چالش بکشید. جملاتی که بیشتر حروف آن را نوک زبانی ادا می‌کنید، به خاطر بسپارید و چند نوبت در روز و در هر نوبت به تعداد بیست بار ادا کنید. سرعت ادای این جملات ابتدا آرام و شمرده باشد و رفته رفته سرعت را بالا ببرید. جملات زبان‌ورز زیر مثال‌های خوبی هستند.
1.سه سیر سرشیر سه شیشه شیر
2.شیشلیک شنسل، شنسل شیشلیک
3.سمسار تو سماریش پوست سمسار داشت
4.شیخ شمس‌الدین شمس‌آبادی سه شنبه شب در شمس آباد
5.خروش از خم چرخ چاچی بخاست
6.افسر ارشد ارتش اتریش
7.سربازی سر سرسره‌بازی زد سر سربازی را شکست
نتیجه آنکه تمارین بالا به ترتیب لزوم و سختی دسته‌بندی شده‌اند و هر یک در جایگاه خود نتیجه‌بخش هستند. اما به خاطر داشته باشید، در صورتی که نوک زبانی حرف زدن به دلیل مسائل ژنتیکی، جسمی، ذهنی یا عصبی باشد، بهترین و تنها راه مراجعه به گفتاردرمان است. چراکه گفتاردرمان علاوه بر اختصاص تمرینات مخصوص، گاهی اوقات اندام گفتاری را در شرایط یا حرکات خاصی قرار می‌دهد تا طی جلسات منظم بهبود حاصل شود. استمرار و اعتماد و امید به بهبود شما را هر چه سریع‌تر به مقصد خواهد رساند.
نویسنده: آیلی آقائی‌مقدم
هنوز دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.