تندخوانی چیست؟
کتاب‌ها بی‌شمارند و فرصت انسان کم. تندخوانی نیاز همۀ افرادی است که می‌خواهند مطالعه کنند و بیاموزند. تندخوانی مجموعه‌ای است از راهکارهای ذهنی و عملی که باعث می‌شود مطالعه و یادگیری در سریع‌تری زمان ممکن صورت بگیرد. تندخوانی همچنین باعث تقویت حافظه می‌شود.
فلسفۀ تندخوانی از این قرار است که شما بیشتر کتاب بخوانید. بسیاری از کتاب‌ها بسیار کسل کننده هستند و فرد با خواندن آن‌ها از فضای مطالعه دور می‌شود. در تندخوانی می‌توانید از همان ابتدا از کسل کننده یا هیجان‌انگیز بودن کتاب مطلع شوید و وقتتان را بیهوده هدر ندهید. افرادی که تندخوانی را می‌آموزند زمانشان را مدیریت می‌کنند و همچنین میزان مطالعاتشان بیشتر از بقیه است.
مدیریت زمان چیست؟ مدیریت زمان یعنی با برنامه‌ریزی تمامی کارهای روزانه را طبق اولویت‌بندی انجام دهید و فرصت‌های هدر رفتۀ ناچیزی در طول روز داشته باشید. افرادی که به مدیریت زمان اهمیت می‌دهند تندخوانی را یادمی‌گیرند و از آن برای افزایش سطح دانش خود استفاده می‌کنند.
چگونه سریع‌تر بخوانیم؟
یکی از ویژگی‌هایی که پرورش آن ارزش زیادی دارد تقویت حافظه است. همواره تقویت حافظه و تندخوانی با یکدیگر در یک راستا بوده‌اند. افرادی که از مزایا و معایب تقویت حافظه مطلع‌اند می‌دانند که تندخوانی گام مؤثری برای حفظ تازگی ذهن است. این روزها روش‌های زیادی برای خوانش با سرعت بیشتر ارائه شده است. در کلاس‌های فن بیان و آموزش سخنرانی یکی از مهارت‌هایی که پرورش داده می‌شود تندخوانی است. در تریبون کلاس‌های آموزش سخنرانی تنها روی مهارت سخنوری متمرکز نمی‌شوند بلکه تندخوانی، افزایش اعتمادبه‌نفس، فن بیان و رسایی صدا از جمله مهارت‌هایی است که اساتید مجرب آموزش می‌دهند. سریع‌تر خواندن علاوه‌بر دانستن روش نیاز به تمرین و تکرار دارد. در این مقاله انواع روش‌های مطمئن و کاربردی ارائه شده است که در ادامه با کمک آن‌ها می‌توانید سریع‌تر بخوانید و مهارت فردی و حافظۀ خود را تقویت کنید.
کلی خوانی
در مطالعۀ کتاب و جزوات آموزشی یکی از روش‌ها برای خوانش کلی خوانی است. در کلی خوانی خواننده نباید به جزئیات مطالب توجهی نشان دهد و فقط باید مفهوم کلی را بگیرد. این روش برای مرور جزوات یا انتخاب کتاب در هنگام خرید کاربرد زیادی دارد. انتخاب یک کتاب از میان انبوه کتاب‌ها کار ساده‌ای نیست. بنابراین افراد در فروشگاه‌های کتاب زمانی را برای کلی خوانی کتاب صرف می‌کنند و اگر از پیام کلی آن کتاب خوششان بیاید اقدام به خرید می‌کنند. کلی خوانی در لحظات قبل از آزمون به عنوان راهی برای مرور درس هم کاربرد دارد. معمولاً افراد در دقایق باقی مانده تمام مباحث امتحان را یک دور از نظر می‌گذرانند و در واقع در کوتاه‌ترین زمان تمامی مطالب را دوره می‌کنند. این روش باعث می‌شود دانسته‌ها در ذهن دوباره یادآوری و ماندگار شوند.
انواع روش‌های تندخوانی
تندخوانی باعث صرفه‌جویی در زمان می‌شود. همچنین قدرت یادگیری را افزایش می‌دهد چون فرصتی برای از دست دادن تمرکز وجود ندارد. در اینجا می‌خواهیم به چند روش بسیار کاربردی در آموزش تندخوانی اشاره کنیم که می‌توان با به کارگیری آن‌ها با سرعتی مناسب به مطالعۀ مطالب پرداخت. گفتنی است که تندخوانی همه جا کاربرد ندارد و مثلاً اگر قرار باشد مفهوم یک مبحث فیزیک را برای خود جا بیندازید نیاز است که وقت بگذارید و مرحله به مرحله آن را درک کنید.
14 روش تندخوانی:
- کلمات خوانده شده را بپوشانید: هنگام مطالعه به روش تندخوانی ما بسیاری از کلمات اضافه را نمی‌خوانیم و به سرعت رد می‌شویم اما چشم همچنان به دنبال کلماتی که نخوانده می‌گردد. برای جلوگیری از خوانش لغات اضافه به کمک یک کارت یا کاغذ روی مطالبی را که از آن‌ها گذر کرده‌اید، بپوشانید.
- هدایت حرکات چشم را برعهده بگیرید (دیدزنی کنید): به طور معمول در هنگام مطالعه چشم به دنبال کلمات آشنا می‌گردد و آن‌ها را دنبال می‌کند. در تندخوانی نیاز است که به چشم‌ها آموزش جدیدی بدهید تا مکان مدنظر شما را بنگرند. برای این کار تمرین زیر را انجام دهید:
ابتدا یک تکه کاغذ را روی یک خط از متن بگذارید سپس زیر اولین کلمه روی کاغذ یک علامت بگذارید. سپس به فراخور متن اگر درک آن سخت است هر سه کلمه اگر درک آسان‌تری دارد هر پنج کلمه یا هفت کلمه را علامت گذاری کنید. سپس با سرعت فقط کلماتی را که زیرشان علامت دارند، بخوانید. به این شیوه چشم‌هایتان را تمرین می‌دهید که حین مطالعه به اختیار شما حرکت کنند.
- تکنیک اسکیم و اسکن را به کار ببرید (نگاه اجمالی): اسکیم کردن یعنی مطالب را در سریع‌ترین حالت بخوانید و یک دید کلی دربارۀ آن به دست آورید. سپس مطلب را با دقت بخوانید. خواهید دید که به این شیوه سرعت خوانش به میزان زیادی افزایش می‌یابد. اسکن کردن دقیقاً مخالف اسکیم است. در روش اسکن لازم است فقط به دنبال جزئیات بگردید تا بتوانید مفهوم متن را دریابید. این دو روش در کنار هم باعث افزایش سرعت خوانش می‌شوند.
- سرعت خوانشتان را بسنجید: هر بار که تندخوانی می‌کنید زمان خوانشتان را اندازه بگیرید. این کار باعث می‌شود از نحوۀ عملکرد و سرعتتان مطلع شوید و هر بار آن را ارتقا دهید. بهتر است تعداد کلمات متن را بشمارید سپس ده دقیقه برای مطالعه به خود زمان دهید تا ببینید در ده دقیقه چند کلمه می‌خوانید. برای حرفه‌ای شدن در تندخوانی تمرین و تکرار مهم‌ترین اصل است.
- استفاده از فهرست کتاب: یکی از روش‌های کاربردی در تندخوانی به این صورت است که وقتی برای اولین بار کتابی را در دست می‌گیرید به فهرستش رجوع کنید. فهرست کتاب معمولاً اطلاعات خوبی از مطالب کتاب ارائه خواهد داد. شما ممکن است با مرور این فهرست متوجه شوید که فقط بخش‌های از این کتاب را برای مطالعه نیاز دارید. البته هر کتابی مطالب گفتنی زیادی دارد ولی اینجا بحث ما دربارۀ صرفه‌جویی در وقت و همچنین مطالعۀ مفید است. بنابراین با یادداشت و علامت‌گذاری روی فهرست کتاب از همان ابتدا بخش‌هایی را که نیاز دارید، مشخص کنید و بخوانید. بعدها اگر فرصت داشتید بقیۀ مطالب کتاب را هم بخوانید.
- هدفتان از تندخوانی را مشخص کنید: خیلی مهم است که بدانید به چه علت تندخوانی می‌کنید. گاهی نیاز است که فقط دیدی کلی و سریع دربارۀ یک کتاب به دست آورید در چنین موقعیتی بهترین شیوه تندخوانی است و خوب است که این مهارت را در خود پرورش داده باشید. اما گاهی برای یادگیری یک مفهوم نیاز به صرف زمان دارید و هرچقدر هم تندخوانی کنید چون به درک درستی از آن مفهوم نمی‌رسید مدام باید خوانش را تکرار کنید بنابراین در چنین موقعیتی تندخوانی فایده ندارد.
فرض کنید قرار است در فرصتی محدود خود را برای یک جلسه آماده کنید و لازم است با توجه به مطالعات خود بهترین کتاب‌های موفقیت را به دیگران معرفی کنید. شما چند کتاب خوب را می‌شناسید اما نیاز دارید که اطلاعاتی از کتاب‌های دیگر هم به دست آورید و اگر لازم شد آن‌ها را هم معرفی کنید. در این حالت تندخوانی خیلی مفید خواهد بود و به شما امکان داشتن دیدی وسیع دربارۀ این حوزه را می‌دهد. می‌توانید با دانش بیشتری به آن جلسه بروید و جلسۀ پربارتری داشته باشید.
- کتاب‌ها را از جهت تندخوانی بیازمایید: برخی از کتاب‌ها دقیقاً مناسب تندخوانی هستند و برخی دیگر را نمی‌توان به این شیوه مطالعه کرد. مثلاً کتاب‌هایی وجود دارند که در خود عنوان‌ها پیام کل مطلب آورده شده است یا آن‌قدر عنوان‌های فرعی و اصلی دارد که با نگاهی به آن‌ها می‌توانی یک مقالۀ کامل از کتاب ارائه دهید بعضی از کتاب‌ها هم اصلاً این‌طور نیستند و برای اینکه پیام نویسنده را دریابید باید حسابی غرق جملات شوید.
- تلفظ لغات را کنار بگذارید: بسیاری بر این عقیده‌اند که خواندن مطلب باید همزمان با تلفظ لغات باشد. در حالی که این کار آفت تندخوانی است. باید پذیرفت که مغز سریع مفهوم کلمات را درک می‌کند و ما با تلفظ واژه‌ها فقط سرعت خوانش را پایین می‌آوریم. بسیاری افراد در حدی کند می‌خوانند که انگار در حال گفتن آن عبارات هستند نه خواندنشان. بنابراین اگر عادت به بیان هر واژه در هنگام مطالعه دارید این عادت را کنار بگذارید و اجازه دهید چشم‌هایتان بار مطالعه را بر دوش بکشند.
- ابتدا و انتهای عبارات را دریابید: برای شروع تندخوانی تلاش کنید مطالب را از روی جملات آغازین و پایانی پاراگراف‌ها دریابید. از این که مطلبی را از دست بدهید نترسید. اگر درست مطلب را سنجیده باشید متوجه می‌شوید که تندخوانی به پیام کتاب ضربه‌ای نمی‌زند. سعی کنید به صورت مروری به سرفصل‌ها و جملات هر صفحه نگاه کنید. اگر مطلبی وجود داشت که از عنوان و جملات ابتدا و انتهایش نتوانستید دریافت درستی داشته باشید زمان بگذارید و آن صفحه را بخوانید و بعد به ادامۀ تندخوانی بپردازید.
- به جای لغت، عبارت را بخوانید: در هر جمله یکی دو لغت معنای مهم و اساسی دارند. برای تندخوانی نیاز است که به جای خواندن تک کلمه، گروهی از کلمات را با هم ببینید و درک کنید. به این ترتیب سرعت خوانش چندید برابر می‌شود چون دیگر جمله به جمله پیش می‌روید نه کلمه به کلمه.
- برای آنچه می‌خوانید برنامه‌ای تهیه کنید: فرض کنید قرار است مطالعه کنید و از میان مطالعات خود بهترین کتاب‌های مذاکره را مشخص کنید. شما برای رسیدن به این هدف نیاز دارید تعریف درستی از بهترین کتاب داشته باشید. از نظر شما چه ویژگی‌هایی از یک کتاب دربارۀ مذاکره می‌تواند آن را تبدیل به شاخص‌ترین کتاب کند؟ دیدگاه خود را در این باره یادداشت کنید. به این ترتیب مغز شما از میان عبارات هرکتابی که در این زمینه مطالعه می‌کنید به دنبال آن شاخص‌ها می‌گردد و به این ترتیب به سرعت می‌توانید فهرستی را که می‌خواهید تهیه کنید. در واقع ذهن شما وقتی در این موقعیت قرار می‌گیرد خود را مجبور به ذخیره‌سازی اطلاعاتی می‌کند که به سرعت وارد مغز شده و پاسخ سؤالات شما را داده است.
- قبل از مطالعه آمادگی ذهنی ایجاد کنید: به طور مثال اگر بدانید کتابی که می‌خوانید تاریخی است و دربارۀ جنگ جهانی دوم است این اطاعات باعث می‌شود دقیقاً بدانید که تمرکز روی کدام بخش‌های کتاب می‌تواند کمکتان کند. در این حالت شما ممکن است اطلاعاتی هم در این زمینه داشته باشید و بدون صرف وقت به سادگی از آن‌ها گذر کنید. مطالب تکراری را کنار بزنید و مطالب جدید را همراه با تندخوانی فرابگیرید.
- مطالب قبلی را مرور کنید: شما ممکن است یک کتاب قطور را نتوانید در مدت کوتاهی به اتمام برسانید و هربار چند صفحه از آن را تندخوانی کنید. یکی از روش‌های تقویت تندخوانی مرور مطالب تندخوانی شده است. به این صورت که اگر روز قبل پنج صفحه را تندخوانی کردید امروز قبل از مطالعۀ صفحات جدید سری به آن پنج صفحه بزنید و تلاش کنید آنچه را خوانده‌اید به خاطر آورید. در مرور مجدد به دنبال اطلاعات جدید بگردید. ممکن است برخی از پیام‌های نویسنده را در تندخوانی گذشته از دست داده باشید. این مرور کمک می‌کند که هم حافظۀ خود را تقویت کنید و هم مطالب را جا نیندازید.
- صفحات بعدی را نگاه کنید: اگر کتابی که در دست دارید رمان و داستان است خواندن مطالب بعدی کار خوبی نیست چون موضوع داستان را افشا می‌کند. اما اگر مطلب قرار است چیزی به شما بیاموزد حتماً در حین تندخوانی نگاهی هم به صفحات بعدی بیندازید. این کار کنجکاوی شما برای خواندن ادامۀ مطلب را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود سرعتتان در آن مرحله کم نشود. این کار حتی ممکن است ابهامات ذهنی شما را هم برطرف کند. گفتیم که یکی از راه‌های تندخوانی خواندن سرفصل‌ها و عناوین فرعی است. ممکن است با خواند عنوان‌ها دچار سردرگمی و ابهام شوید اما پس از خواندن برخی مطالب آینده به درک درستی از آن عنوان‌های خوانده شده می‌رسید.
معایب تندخوانی
واقعیت این است که نمی‌توان برای مهارت تندخوانی عیبی برشمرد. اگر بخواهیم ایرادی بگیریم از انتخاب مطلب غلط برای تندخوانی است. همان‌طور که در بخش روش‌های تندخوانی گفتیم، برای اینکه بخواهید کتاب یا مطلبی را تندخوانی کنید ابتدا باید قابلیت آن مطلب برای تندخوانی را در نظر بگیرید. به طور مثال اگر می‌خواهید گرفتن انتگرال را از طریق تندخوانی بیاموزید این روش فقط ضرر خواهد بود و دردسر. چراکه هم به درک اشتباهی از مفهوم اصلی می‌رسید و هم چندین بار مجبور می‌شوید از اول بخوانید تا خسارت تندخوانی اولیه را جبران کنید. بنابراین در صورتی که مطلب آمادگی تندخوانی را داشته باشد این روش هیچ ضرری برایتان نخواهد داشت.
مزایای تندخوانی
تندخوانی مزایای زیادی دارد و از همین رو است که تا این اندازه محبوب است. در اینجا می‌خواهیم به بررسی برخی از این مزایا بپردازیم و بدانیم که افزایش این مهارت چه کمکی به توسعۀ فردی انسان می‌کند:
- افزایش قدرت حافظه: سال‌هاست که محققین حوزۀ تقویت حافظه به فواید تندخوانی اشاره کرده‌اند. یکی از روش‌های تقویت حافظه همین مهارت تندخوانی است. وقتی کسی شروع به پرورش مهارت خود در تندخوانی می‌کند در واقع ذهنش را مجبور کرده که بیشتر از همیشه به خود فشار بیاورد و در فرصت کمتری مطالب بیشتری را ذخیره کند. این امر در طول زمان باعث تقویت حافظۀ او می‌شود.
- افزایش قابلیت درک مطلب: ذهن ما منتظر کوچکترین اتفاق است که تمرکز را از ما بگیرد. هنگاهی که مطلبی را به آرامی می‌خوانیم به ذهنمان اجازه می‌دهیم که روی مسائل دیگری متمرکز شود. از این رو درک مطلب برایمان دشوار می‌شود. در تندخوانی فرصتی برای حواس‌پرتی نیست و باید در کوتاه‌ترین زمان مطالب را درک کرد. این محدودیت باعث می‌شود که ذهن مطلب را درک کند و دچار برداشت ناقص و اشتباه نشود.
- افزایش قدرت تمرکز: همان‌طور که در بالا هم در این باره گفتیم، وقتی آهسته کتاب می‌خوانیم به دیگران و محیط اطرافمان اجازه می‌دهیم بخشی از تمرکز ما را از آن خود کنند. در حالی که وقتی با تمام حواس خود درگیر مطلب می‌شویم و تلاش می‌کنیم که جملات را خیلی سریع بخوانیم و درک کنیم به طرز چشمگیری تمرکزمان افزایش می‌یابد.
- هماهنگ شدن هر پنج حواس: وقتی مطالعه می‌کنیم به صورت ناخودآگاه همۀ حواس پنجگانۀ خود را به کار می‌گیریم. حال اگر مشغول تندخوانی شویم این پنج حواس با یکدیگر هماهنگ می‌شوند و اجازه نمی‌دهند مسئله‌ای ما را از کار اصلی‌مان دور کند. به طور مثال اگر کسی هنگامی که تندخوانی می‌کنیم با ما صحبت کند صدایش را نمی‌شنویم یا اگر بوی سوخت غذا در منزل بپیچد ما دیرتر از دیگران آن را حس می‌کنیم چون روی مطالعه به طور کامل متمرکز شده‌ایم.
- مدیریت زمان: همان‌طور که در ابتدای این مقاله گفتیم فرصت کم است و مطالب زیاد. تندخوانی باعث می‌شود که هم در طول روز وقتی را برای مطالعه بگذاریم و هم به باقی کارهای روزمرۀ خود برسیم.
تفاوت یادگیری با حفظ کردن
یکی از معضلات اصلی نظام آموزشی ما این است که آموزش برمبنای حفظ کردن است. از همان دوران ابتدایی تحصیل، هرکس که بهتر حفظ کند نمرات بهتری می‌گیرد. البته این باور رفته رفته در حال تغییر است چراکه ثابت شد پس از فارغ‌التحصیلی اغلب افرادی در حرفۀ خود موفق‌تر عمل کردند که مطالب آموزشی را حفظ نکردند بلکه یاد گرفتند. در تندخوانی هم مبنا بر یادگیری است. حفظ کردن لغت به لغت مطالب چه ارزشی دارد اگر دریافت عمیقی از آن مطلب در ذهن ایجاد نشود. در روش تندخوانی ذهن باید به سرعت به درک مطالب برسد و همین مسئله موجب یادگیری بهتر و افزایش توانایی فرد در تحلیل مطالب می‌شود. هرچه توانایی تحلیل و یادگیری بیشتر شود موفقیت فرد هم افزایش می‌یابد.
مدت زمان یادگیری تندخوانی چقدر است؟
اگر می‌خواهید تندخوانی را به صورت کاملاً غیرارادی انجام دهید باید هر روز برایش تلاش کنید و وقت بگذارید. تمرین‌هایی که در این مقاله در اختیارتان گذاشتیم می‌توانند به شما کمک کنند که در مدت زمانی کوتاه مطالب زیادی را مطالعه کنید اما این را به یاد داشته باشید که نحوۀ مطالعۀ شما سال‌ها به صورت دیگری بوده است و نیاز است که برای تغییر این عادت زمان بگذارید.
آیا می توان تندخوانی را برای متن های سخنرانی انجام داد؟
همان‌طور که در ابتدای مقاله گفتیم یکی از مهارت‌هایی که در آموزش سخنرانی معمولاً به فراگیران آموزش داده می‌شود مهارت تندخوانی است. در بسیاری از مواقع قبل از سخنرانی به سخنران اطلاع می‌دهند که زمان سخنرانی‌اش به دلایلی کوتاه شده و باید به صورت فشرده مطالبش را بازگو کنید. در چنین موقعیتی اگر شخص تندخوانی نداند ممکن است به جای گفتن مطالب اصلی تنها به بازگو کردن ابتدای متن سخنرانی برسد و نتواند پیام اصلی خود را بگوید. با توجه به اهمیت این موضوع باید گفت که هر سخنران می‌بایست توانایی تندخوانی را در خود پرورش دهد تا در موقعیتی که لازم بود از این روش برای بیان حق مطلب استفاده کند.
هنوز دیدگاهی برای این مطلب ثبت نشده است.