کمال‌گرایی

این که تصمیم بگیرید در کاری بهترین باشید و کیفیت خوبی ارائه کنید عالی است و نشانۀ عزت‌نفس و روحیۀ خوبتان است. اما اگر در مسیر ارائۀ کیفیت خوب افراطی عمل کنید خود را درگیر کمال‌گرایی کرده‌اید.

ریشۀ بسیاری از مشکلات و نرسیدن به اهداف در همین کمال‌گرایی نهفته است. وقتی تمام وجودمان برای رسیدن به هدفی آماده است این نیروی منفی مانع از قدم برداشتنمان در مسیر هدف می‌شود؛ چرا که مدام آنچه را هستیم، زیر سؤال می‌برد و از ما می‌خواهد باز هم بهتر باشیم. این که تلاش کنیم خود را بهبود دهیم اصلاً حس بدی نیست و اتفاقاً شرط لازم پیشرفت است. اما اینکه آنچه را هستیم، نپذیرم آسیب‌های زیادی به ما خواهد زد.

افراد کمال‌گرا همواره اعتمادبه‌نفس خود را پایین می‌آورند و برای شروع هر کاری تردید دارند. آن‌ها در بیشتر مواقع هیچ اقدامی برای رسیدن به اهدافشان نمی‌کنند چون ترجیح می‌دهند کاری را شروع نکنند تا اینکه بخواهند ضعیف شروع کنند. این در حالی است که افرادی که حس کمال‌گرایی ندارند با همان میزان توانایی اولیه و اعتمادبه‌نفس و پشتکار شروع می‌کنند و پیشرفت می‌کنند و خیلی زود از کمال‌گرایان جلو می‌افتند.

کمال‌گرایان برای هر کاری که قرار است انجام دهند استانداردی تعریف می‌کنند که رسیدن به آن استاندارد کار بسیار سختی است. این درجۀ سختی آنقدر زیاد است که فرد از انجام کار منصرف می‌شود و حتی اگر شروع کند چون می‌داند که به آن نقطۀ استاندارد نمی‌رسد کار را نیمه‌کاره رها می‌کند. در نتیجه آنچه از او می‌ماند مجموعه‌ای از کارهای نکرده و کارهای نصفه‌نیمه رها شده است.

افراد کمال‌گرا چند ویژگی مشترک دارند که در اینجا تک‌تک آن‌ها را بررسی می‌کنیم. می‌توانید این ویژگی‌ها را در خود جستجو کنید و بیابید که آیا کمال‌گرا هستید یا خیر.

4 ویژگی افراد کمال‌گرا

1. از ریسک می‌ترسند: ریسک‌کردن همواره ترس‌هایی با خود به همراه دارد و البته هرکاری هم ریسک‌های کم و زیاد خودش را دارد؛ اما نمی‌توان از ترس خطرات موجود هیچ کاری هم نکرد. افراد کمال‌گرا ترجیح می‌دهند در منطقۀ امن خود باقی بمانند و هیچ ریسکی را نمی‌پذیرند.
2. از انتقادشدن گریزانند: اگر کسی کاری را که انجام می‌دهید، نقد کند در واقع بدون اینکه شما زحمتی بکشید نقاط ضعفتان را نشانتان داده است. از بسیاری از کارشناسان برای پیداکردن همین نقاط ضعف یک سازمان استفاده می‌شود. نقد سازنده همواره باعث پیشرفت افراد می‌شود و اگر بتوانند مشکلات را برطرف کنند خود را ارتقا داده‌اند. حال اگر شخصی که از او انتقاد می‌کنید کمال‌گرا باشد نمی‌تواند تحمل این انتقادات را داشته باشد. در واقع با انتقادتان به او ثابت می‌کنید که به حد کافی کامل نیست و این مسئله برایش خوشایند نیست. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که افراد کمال‌گرا انتقادپذیر نیستند.
3. اهمال‌کارند: یکی از علل عمدۀ اهمالکاری که این روزها در بسیاری از افراد دیده می‌شود این است که منتظرند ابتدا کامل شوند و بعد به انجام وظایفشان بپردازند. اگر قرار باشد یک پایان‌نامه بنویسند ابتدا باید تمام مقالات مربوط به موضوع مقالۀ خود را مطالعه کنند تا جرئت نوشتن را پیدا کنند. با توجه به اینکه این مقالات تعدادشان زیاد است ناگهان به خود می‌آیند و می‌بینند که زمان زیادی را صرف مطالعۀ اولیه کرده‌اند و هنوز در نقطۀ صفر هستند. البته باز هم شروع نمی‌کنند چون اطمینان ندارند که کامل باشند و به این ترتیب مدام وظایفشان را عقب میندازند و در چشم بقیه افراد تنبل و اهمالکاری تعریف می‌شوند.
4. اعتمادبه‌نفس کمی دارند: آخرین ویژگی مشترک در میان افراد کمال‌گرا، کمبود اعتمادبه‌نفس است. با وجود آنکه کمال‌گرایی حسی مجزا از اعتمادبه‌نفس است اما در عین حال این دو کاملاً به هم وابسته‌اند. افراد کمال‌گرا به موفقیتی نمی‌رسند که آن موفقیت برایشان اعتمادبه‌نفس ایجاد کند. آن‌ها همواره در منطقۀ امن خود به سر می‌برند و با وجود ایده‌های بزرگی که در سر دارند چون هیچ کاری انجام نمی‌دهند حتی خودشان هم نمی‌توانند به توانایی‌هایشان اطمینان کنند و رفته‌رفته اعتمادبه‌نفسشان از بین می‌رود.

اگر با ارزیابی خصوصیات اخلاقی خود به این نتیجه رسیدید که کمال‌گرا هستید یا از افراد نزدیک خود کسی را با این خصوصیات می‎‌شناسید، باید بدانید که این ویژگی منفی را می‌توان از بین برد. در اینجا 5 راهکار مفید ارائه می‌کنیم تا بتوانید به کمک آن‌ها این خصوصیت اخلاقی را به طور کامل ریشه‌کن کنید.

5 راهکار مفید برای از بین بردن کمال‌گرایی:

1. دست روی حقایق بگذارید: وقتی افراد کمال‌گرا کاری را آغاز می‌کنند، یک صدا مدام در ذهنشان تکرار می‌کند: «به اندازۀ کافی خوب نیستی. باید کاملتر شوی بعد شروع کنی. کاری که می‌کنی شبیه کار بقیه است و نمی‌توانی خود را نشان دهی…». راهکار مفید برای خاموش‌کردن این صدا این است که روی حقایق تمرکز کنید. اگر به نظرتان کاری که انجام می‌دهید به اندازۀ کافی خوب نیست، علت اصلی آن و راه بهتر شدنش را پیدا کنید و همزمان با شروع کار سعی کنید نقاط ضعف موجود را کم‌کم برطرف کنید.
2. زود قضاوت نکنید: بسیاری از کارها در ابتدا با نتیجۀ مطلوبی که ما انتظار داریم فاصلۀ زیادی دارند و برای اینکه به هدف اصلی برسیم نیاز به صبوری و پشتکار است. برای مقابله با کمال‌گرایی از قضاوت زودهنگام در ابتدای راه خودداری کنید و اجازه دهید آنچه باید رخ دهید در بهترین زمان و در شکلی مطلوب اتفاق بیفتد.
3. روی کارهای اصلی تمرکز کنید: توجه افراطی به جزئیات از رفتارهای شایع در میان افراد کمال‌گراست. برای مقابله با این ویژگی باید تمرکز اصلی خود را روی آنچه قرار است مقصد نهایی‌تان باشد قرار دهید.
4. از میزان اضطرابتان بکاهید: درست است که هدفتان اهمیت زیادی دارد؛ اما قرار نیست همه چیز را فدای این هدف کنید. در مسیر رسیدن به این هدف نباید آنقدر مضطرب و پرفشار عمل کنید که راه رسیدن به آن را تبدیل به یک شکنجه‌گاه کنید. خوب است که با حفظ آرامش از مسیر لذت ببرید.
5. تفکر صفر یا صدی را کنار بگذارید: گاهی وقت‌ها نه می‌شود در نقطۀ صفر ماند و نه می‌شود به صد رسید. افراد کمال‌گرا این واقعیت را نمی‌پذیرند و دچار اهمالکاری یا سرخوردگی می‌شوند؛ اما بهتر است بپذیریم که در خیلی از اوقات کار که شروع شود تا بخشی از آن ممکن است مطلوب پیش برود و همین بخشی از کار هم مفید خواهد بود و می‌توان آن را گسترش داد.

این راهکارها اگر به درستی به‌کار گرفته شوند می‌توانند به افراد کمک کنند این خصوصیت منفی را در خود از بین ببرند. اگر کمال‌گرایی در ما نهادینه شود بسیاری از فرصت‌های زندگی خود را از ترس کامل‌نبودن از دست خواهیم داد و از دستاوردهای زیادی غافل خواهیم شد و در نگاه دیگران هم حرف‌هایمان ارزشمند نخواهد بود چراکه موفقیتی کسب نکرده‌ایم که آن‌ها به اعتبار این موفقیت‌ها به نظرها و افکارمان اهمیت دهند.